Helikopter - Fra Årsskrift 2015 for Hjørundfjord sogelag

Pionerjobb i Hjørundfjordfjella

"Norges geografiske oppmåling" (NGO) vart grunnlagt alt i 1773, som "Den geographiske Opmaaling". Frå 1830 vart namnet endra til "Norges geografiske oppmåling" (NGO), og i 1986 vart etaten omdøypt til "Statens kartverk". Dette er i dag Norges eldste offentlege etat.

     NGO hadde m.a. som oppgåve på 1960-talet å etablere eit nytt trigonometrisk nett (trekantnett = triangelnett) som grunnlag for økonomisk kartlegging. Dette arbeidet inkluderte rekognosering, signalbygging og triangulering. Trekanthjørna i triangelnettet er kalla trigonometriske punkt, og vert merka i terrenget med ein metallbolt. Triangulering er naudsynte vinkelmålingar for posisjonsfastsetting av trigonometriske punkt (grunnlagspunkt) i forkant av kartkonstruksjon.

     Før triangulering kunne starte vart det gjennomført signalbygging ved at det vart plassert eit tilsiktingssignal over metallbolten i det trigonometriske punktet. På fjelltoppar var dette signalet eit såkalla bardunsignal.

     Odd Røneid, frå Luster, hadde stilling som geodet i NGO. På biletet står han som nr. to frå høgre. Hjørundfjord vart pionerområde for NGO i 1961 ved at ein for første gong tok i bruk helikopter som transportmiddel. Jobben gjekk ut på å rekognosere og planlegge oppbygginga av triangelnettet. Arbeidet i Hjørundfjord vart gjort unna på ei veke.  Odd Røneid hugsar framleis godt namn som Jakta, Saksa, Slogen, Storhorn, Sylvkallen osv. Han minnest og året før då han var med å planlegge nettet i Stranda og Sykkylven. Då gjekk det med 2 ½ månad! Det vart mykje god trim…

     I helikopteret var det, under slikt oppdrag, til vanleg 4 mann: Pilot, mekanikar, geodet og medhjelpar. Tomas Hustad - sprek ungdom frå Hustad – hadde den sistnemnde jobben i dette høvet. Odd Røneid spør om Hustad  - den gongen brukte dei berre etternamn – ”kan hugse då vi stupte med helikopteret ut for Kvitegga og ned i Norangsdalen?”  Røneid opplyser at han var livredd mang ein gong, men rekna med at flygaren også var redd for livet og hadde full kontroll.

År 1961. Helikopteret er parkert på Sæbø. Helikopteret er ein Bell 47J frå Helikopterservice i Oslo. Det har namnet ”Jan F” etter ein av grunnleggarane Jan F. Tenvig. 

Frå v.: Pilot Hans Andreas Solberg, flymekanikar Harald Kjennerud. Deretter Elias Ørstavik i midten. Han var ikkje med i prosjektet, men var då tilsett i fylkeskartverket i Sogn og Fjordane og var overlag interessert i det som foregikk i Hjørundfjord denne veka. Vidare følgjer geodet i NGO, Odd Røneid og medhjelpar Tomas Hustad.  Foto: Anders Hustadnes.

Jeg har faktisk to artige helikopterhistorier fra Sæbø i 1961.

Den ene har du allerede mottatt, men ei god historie tåler å bli gjentatt, og da har du begge historiene samla.

Historiene er fortalt av Knut Riise fra Rise i Bondalen i Hjørundfjord, kun en kilometer vest for Sæbø.

Knut Riise er for øvrig søskenbarnet til nyhetsoppleser Arill Riise i TV2.

Knut Riise var 13 år i 1961 og hadde aldri sett et helikopter på nært hold før.

1).

En ettermiddag sommeren 1961, mens folk fra "N.G.O." og "Helikopterservice" var stasjonert på Sæbø i

Hjørundfjord i samband med et landmålingsoppdrag, ble det avvikla en seriekamp i fotball på Sæbø stadion.

Samtidig med at fotballkampen pågikk hadde helikopterpiloten behov for å teste helikopteret litt og foretok

noen manøvreringer i luftrommet over Sæbø, som tilskuerne opplevde som spektakulære.

Det har blitt fortalt at ingen av tilskuerne hadde sett et helikopter på nært hold før.

Da helikopteret dukka opp i luftrommet over stadion og gjorde sine krumspring, satte den ene keeperen seg

like godt resolutt ned på ballen for å se på helikopteret, samtidig som alle de andre aktørene på banen ble

stående for å se på det samme helikopteret.

Alle ble imponert, og alle hadde glemt at de egentlig holdt på med en fotballkamp.

2).

Sommeren 1961 hadde det seg slik at flaggstanga på mønet av det fire etasjer høge samvirkelagsbygget på Sæbø

i Hjørundfjord mangla flaggline, og det var ikke så altfor enkelt å få tredd inn ei ny.

Pilot Solberg og mekaniker Kjennerud, som den sommeren var på landmålingsoppdrag på Sæbø for

"Helikopterservice", fant derfor ut at de skulle ta på seg jobben med flagglina en kveld.

De fikk med seg flagglina i helikopteret og tredde den inn uten problem.

Dette var til stor beundring fra Sæbøfolket, som var tilskuere til manøveren mens de tviholdt på hodeplagga sine.

Jeg regner med at dere helikopterpiloter liker å høre slike helikopterhistorier fra virkeligheten.

Du får vurdere om disse to historiene fra Sæbø i 1961 fortjener en plass i "Grams luftfartsblogg". J

Hilsen

Gunnar Heltne,

landmåler.